Τα μανιτάρια και ο καρκίνος

Στη δομή των μανιταριών υπάρχουν ισορροπημένα από τη φύση συμπλέγματα διαφόρων βιολογικά ενεργών ουσιών. Μερικά από αυτά – οι πολυσακχαρίτες των μανιταριών (lentinan, lanostan, ganoderan, lanofil, grifolan κ.λπ.) – έχουν ισχυρές αντικαρκινικές ιδιότητες, που είναι μοναδικές στον κόσμο των φυτών. Διεγείρουν τα Τ- λεμφοκύτταρα, και τα τελευταία με τι σειρά τους– τα μακροφάγα και το σώμα αρχίζει να εκκρίνει την ουσία περφορίνη, μια πρωτεΐνη υψηλού μοριακού βάρους με ενζυματική φύση, που καταστρέφει τα κακοήθη κύτταρα.

Η περφοράνη δημιουργεί ανοίγματα στην εξωτερική μεμβράνη των ογκοτικών κυττάρων (τα «διατρυπά») ως αποτέλεσμα του οποίου χάνουν υγρά και πεθαίνουν.

Γενικά Χαρακτηριστικά

Τα μανιτάρια είναι πλούσια πηγή βιολογικά ενεργών ουσιών. Είναι μοναδικοί εκπροσώποι της ζωντανής φύσης. Είναι αλήθεια, ότι κατέχουν μία ενδιάμεση θέση μεταξύ των φυτών και των ζώων, αλλά ο μεταβολισμός τους είναι πιο κοντά στα ζώα από όσο σε αυτό των φυτών και στοχεύει στην αφομοίωση των πρωτεϊνών, λιπών και πρώτ’απ΄όλα των υδατανθράκων. Χάρη σε αυτό, τα μανιτάρια παράγουν όλο το σύμπλεγμα μεταβολιτών για τη διαίρεση και την αφομοίωση των σακχάρων, αλλά και ένα μεγάλο ποσό φορέων, χωρίς τους οποίους είναι αδύνατη η πλήρης απορρόφηση της γλυκόζης από τα κύτταρα. Ως εκ τούτου, πολλά από τα θεραπευτικά μανιτάρια δρουν αποτελεσματικά στο διαβήτη.

Βιολογικά οι πιο δραστικές ενώσεις των βασιδιομυκήτων είναι:

α ) οι πολυσακχαρίτες –

γλυκάνες με βήτα-1, 3 και βήτα – 1, 6 γλυκοσιδικούς δεσμούς – καθορίζουν τις ανοσορρυθμιστικές και αντικαρκινικές ιδιότητες˙ Εκτός από τις βήτα-γλυκάνες υπάρχουν και βήτα-μαννάνες, κυκλο-φουράνια και άλφα-παραλλαγές.

β ) τριτερπένια από τον τύπο της λανοστάνης –

καταστέλλουν την έκκριση ισταμίνης από τα κύτταρα, καθορίζουν την αντιφλεγμονώδη δράση˙

γ) ανοσορρυθμιστικές πρωτεΐνες (λεκτίνες), παρόμοιες σε χημική δομή με τις ανοσοσφαιρίνες

καταστέλλουν τις αυτοάνοσες αντιδράσεις και τις αντιδράσεις απόρριψης του μοσχεύματος

δ) μελανίνες.

Οι δημοφιλέστεροι πολυσακχαρίτες με αντικαρκινική δράση είναι:

–          Λεντινάνη (β- D γλυκάνη) – από το μανιτάρι Σιτάκε (Lentinus edodes)

–          Grifolan – από το μανιτάρι  Μαϊτάκε (Grifola frondosa)

–          Ganoderan  – από το μανιτάρι Ρέισι (Ganoderma lucidum)

Σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες, εκτός των μανιταριών που αναφέρθηκαν προηγουμένως, πολύ μεγάλες αντικαρκινικές ιδιότητες έχουν και τα μανιτάρια Αγαρικό (Agaricus blasei Murill), Κορδιοκέφαλος (Cordiceps sinensis) και ο Φαλλός ο αναίσχυντος (Phallus impudicus).

Σε σχέση με την προαναφερόμενη δομή και το βιολογικό ρόλο του κάθε συστατικού, έχουν αποδειχθεί εμπειρικά και κλινικά οι παρακάτω μηχανισμοί δράσης των ζωτικών μανιταριών:

– Ενεργοποιούν το σχηματισμό των ενδογενών ιντερφερονών και ιντερλευκινών, το οποίο εξασφαλίζει την ενεργοποίηση των Β και Τ-λεμφοκυττάρων και τη σταθεροποίηση του επιπέδου του ορоύ της ανοσοσφαιρίνης G, μειώνουν τη συγκέντρωση στο φυσιολογικό όριο των κυκλοφορούντων ανοσοσυμπλεγμάτων˙

-Με τη βοήθεια παράγωγων πολυσακχαριτών ενεργοποιούν τον σχηματισμό των περιτοναϊκών μακροφάγων της ιντερφερόνης, ιντερλευκίνης I και VI και του παράγοντα νέκρωσης των όγκων, καθώς ο τελευταίος εμποδίζει τον σχηματισμό καρκινογόνων κυττάρων˙

-Ενεργοποιούν τη σύνθεση των οπιοειδών πεπτιδίων στον οργανισμό, τα οποία συμβάλλουν στην φυσιολογική αυτοπεποίθηση και στην εργασιακή ικανότητα-αποδοτικότητα του ατόμου.

-Ενεργοποιούν τον σχηματισμό της AMP (μονοφωσφορική αδενοσίνη) στον εγκέγαλο, στην καρδιά, στο ήπαρ, στο στομάχι και στο αίμα, το οποίο οδηγεί σε βελτίωση της μικροκυκλοφορίας του αίματος και σε μείωση της ατροφίας των ιστών˙

– αποκαθιστούν τη δομή και τη λειτουργία των υποδοχέων των βιολογικών κυτταρικών μεμβρανών (για λογαριασμό των φωσφολιπιδίων ινοσιτόλης).

– ομαλοποιούν τη βιοσυνθετική δραστηκότητα του ήπατος και συνεπώς του επιπέδου των ηπατικών ενζύμων (οι τρανσαμινάσες ALT, AST, γ-GT, ALP) στην ηπατίτιδα B και C.

– αναστέλλουν τον σχηματισμό της ενδογενούς χοληστερόλης, η οποία υποβοηθά την μείωση της υπερχοληστερολαιμίας 1,5 – 2 φορές μετά τη πρόσληψη π.χ του μανιταριού Σιτάκε για περίπου 1- 1,5 μήνες˙

– σταθεροποιούν την εγκεφαλική κυκλοφορία, λόγω της βελτίωσης της ρεολογίας του αίματος και της προσχώρησης ενός δικτύου τριχοειδών αγγείων, που δεν συμμετείχαν προηγουμένως στην κυκλοφορία του αίματος. Επίσης, βελτιώνουν τις συναπτικές συνδέσεις και με αυτό τις διασυνδέσεις στην εγκεφαλική δομή˙

– Αναστέλλουν ειδικούς υποδοχείς στα νευρόνια, χάρη του οποίου αποτρέπουν τον εκφυλισμό τους σε καταστάσεις μετά από εγκεφαλικό επεισόδιο και έτσι διατηρούν τα προσωπικά χαρακτηριστικά του ατόμου˙

-τα ένζυμα των μανιταριών εξασφαλίζουν τη διάλυση του συνδετικού ιστού και υποβοηθούν την διάχυση των φθαρμένων ιστών μετά από έμφραγμα

-αυξάνουν τη σύνθεση λευκώματος στο αίμα.

-ενεργοποιούν τη ινωδόλυση για λογαριασμό του αυξημένου σχηματισμού πλασμίνης στο πλάσμα του αίματος και του ιστού των νεφρών˙

– προλαμβάνουν και συμβάλλουν στην αναστροφή του καταρράκτη˙

– Ο ψευδάργυρος στα μανιτάρια ενεργοποιεί τη λειτουργία σχεδόν 300 ενζύμων στο ανθρώπινο σώμα

– ενεργοποιούν τον προστατευτικό σχηματισμό βλέννας στο στομάχι και στα νεφρά.

Κλινικά αποτελέσματα από τη χρήση τους

Οι ανοσορυθμιστικοί και αντικαρκινικοί πολυσακχαρίτες διαφέρουν μεταξύ τους στη δομή. Στη βάση όμως είναι οι β-γλυκάνες. Η αντικαρκινική δράση τους είναι συνδεδεμένη με την ικανότητα τους να ενεργοποιούν τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος. Σήμερα θεωρείται, ότι η D-γλυκάνη συνδέεται με την επιφανειακή στρώση  λεμφοκυττάρων ή με ειδικές πρωτεΐνες ορού γάλακτος, η οποία ενεργοποιεί τα μακροφάγα, τα Τ- κύτταρα, τα NK-κύτταρα και άλλα κύτταρα τελεστές. Αυτό οδηγεί στην αύξηση της παραγωγής των αντισωμάτων, ιντερλευκινών (IL-1, IL-2) και ιντερφερονών (IFN). Αυτή η ενεργοποίηση των κυττάρων συνοδεύεται από αυξημένο σχηματισμό του παράγοντα νέκρωσης στους όγκους, της γ-ιντερφερόνης και της αυξημένης φαγοκυτταρικής αντίδρασης των μακροφάγων. Επομένως η καρκινοστατική επίδραση είναι αποτέλεσμα από την ενεργοποίηση του ανοσοποιητικού συστήματος του ξενίτη. Ανοσορυθμιστικά είναι: ο πολυσακχαρίτης KS-2 (αντικαρκινικό μέσο), η γλυκοπρωτεΐνη LEM (αντικαρκινικό μέσο), που χρησιμοποιείται και για την θεραπεία της ηπατίτιδας В), το σύμπλεγμα λιγνίνης (αποτελούμενο από πρωτεΐνη, υδατάνθρακες και λιγνίνη), η ER3 (νέα ανοσοδραστική ένωση), θειοπρολίνη (φυσικό αντιοξειδωτικό, που απομακρύνει τα καρκινογόνα βιοπροϊόντα), η βιταμίνη О3, η lentemin (αντιική πρωτεΐνη), lentinacin και deoksilentinacin (αναστέλλει τη συγκόλληση των αιμοπεταλίων)  (T. Mizuno, 1995).

Η ανοσοδιεγερτική δράση του πολυσακχαρίτη Λεντινάνη σε εξετάσεις in vitro και in vivo σε ανθρώπους και ζώα (Hobbs, 2000)

Το Επιστημονικό Ερευνητικό Ινστιτούτο Ογκολογίας της Μόσχας, ως αποτέλεσμα της μελέτης της αντικαρκινικής δραστικότητας των μανιταριών, εισάγει την έννοια αντικαρκινικός δείκτης και παράταση της δράσης. Ο αντικαρκινικός δείκτης (από 35 μέχρι 65) είναι η ικανότητα των Τ-λεμφοκυττάρων να διεγείρουν τη δημιουργία της περφορίνης από τον οργανισμό. Η περφορίνη είναι μια πρωτεΐνη υψηλού μοριακού βάρους και είναι η ενεργή ουσία (ένζυμο), η οποία διατρυπά το καρκινικό κύτταρο και το καταστρέφει. Η παράτση της δράσης είναι η ικανότητα να μη αναπτύσσεται εθισμός για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Αυτοί οι δυο δείκτες είναι καθορισμένοι για κάθε είδος μανιταριού.

Συνοπτικά μπορεί να ειπωθεί, ότι:

-η θεραπεία με τα ζωτικά μανιτάρια των ογκολογικών παθήσεων, αναφέρεται στις προοδευτικές και ασφαλείς μεθόδους.

-οι ανοσορυθμιστικές ιδιότητες των φαρμακευτικών μανιταριών κατέχουν δεύτερη θέση μετά από τις αντικαρκινικές τους ιδιότητες.

-τα φερμακευτικά μανιτάρια επιδρούν θετικά στην περίπτωση κακοήθη όγκου, και είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικά στον όγκο του εγκεφάλου,

Οι τοξικές και οι καρκινογόνες ουσίες αλληλοσυνδέονται και αποβάλλονται από τα έντερα χάρη στους δύσπεπτους πολυσακχαρίτες που βρίσκονται στα μανιτάρια (χιτίνη, ετεροπολυσακχαρίτες),οι οποίοι αποτελούν από 10 έως 50 % της στερεής μάζας των καρποσωμάτων των μανιταριών.

–Η αντιική και η αντιμικροβιακή δράση των πολυσακχαριτών στα μανιτάρια είναι συνδεδεμένη με την ικανότητα τους να ενεργοποιούν τις αμυντικές δυνάμεις του οργανισμού. Η λεντινάνη και η schizophyllan είναι δραστικές ακόμα και στο AIDS. Οι φυτικές ίνες των μανιταριών έχουν και άμεση αντιμικροβιακή δράση, εκτός από την ιοστατική, το οποίο είναι για λογαριασμό της διαμεσολαβητική επίδραση της ανοσίας.

–Η αντιοξειδωτική δράση είναι συνδεδεμένη με την επίδραση γονιδίων, τα οποία κωδικοποιούν τα αντιοξειδωτικά προζύμια στα μακροφάγα. Εκτός απ’αυτό, κάποιοι πρωτεογλυκάνες είναι οι ίδιοι αντιοξειδωτικά και υποβοηθούν την αποβολή των υπεροξειδωτικών ριζών από τον οργανισμό.

– Μελανίνες – είναι η ονομασία μιας ομάδας μαύρων και καφετιών πιγμέντων υψηλού μοριακού βάρους. Σχηματίζονται κατά τη διάρκεια του οξειδωτικού πολυμερισμού των φενολών στο ζωντανό κύτταρο. Οι μελανίνες είναι τα μοναδικά πολυμερή στη φύση με ιδιαίτερα ανεπτυγμένο σύστημα πολυσύνδεσης. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του είναι η ιδιαίτερη ικανότητα αντίδρασης, η οποία καθορίζεται από τη δράση πολυάριθμων παραμαγνητικών κέντρων. Αυτό είναι το πιο ισχυρό αντιοξειδωτικό στη φύση.

– Η Ηπατοπροστατευτική δράση καθορίζεται από την ικανότητα των πολυσακχαριτών να συνδέουν τις ουσίες που είναι τοξικές για τα κύτταρα του ήπατος και να ενεργοποιούν τις βιοσυνθετικές διεργασίες σε αυτά. Στα πειράματα  με ζώα διαπιστώνεται, ότι οι πολυσακχαρίτες μειώνουν τα επίπεδα των τρανσαμινασών και του κολλαγόνου στο ήπαρ.

– Η αντιδιαβητική και υπογλυκαιμική δράση των πολυσακχαριτών στα μανιτάρια Σιτάκε ανακαλύφθηκε κατά τη διάρκεια των πειραμάτων. Η λεντινάνη προκαλεί επιτάχυνση του μεταβολισμού της γλυκόζης και μειώνει τη συγκέντρωση του σακχάρου στα ούρα.

–Η αντιφλεγμονώδης δραστικότητα των πολυσακχαριτών πραγματοποιείται μέσω της καταστολής της αγγειακής διαπερατότητας και της δραστηριότητας των διαμεσολαβητών της φλεγμονώδους διαδικασίας.

-Η υποχοληστερολαιμική δράση εκδηλώνεται στη μείωση των επιπέδων της χοληστερόλης στο πλάσμα και στο ήπαρ των πειραματόζωων.

-Η ικανότητα πρόωρης επούλωσης των πληγών έχει αποδοθεί στους πολυαμινικούς σακχαρίτες των μανιταριών – χιτίνη και χυτοζάνη, οι οποίες συμβάλλουν στην αύξηση των ινοβλαστών και αποτελούν μια ιδιαίτερη μήτρα ικανή να τις συγκρατεί, γεγονός που οδηγεί στην ενεργή εναπόθεση κολλαγόνου και κοκκιωμάτωση του ιστού.

Οι στερόλες των μανιταριών -ο πιο τυπικός τους εκπρόσωπος είναι η εργοστερόλη που είναι προγενέστερη της βιταμίνης D2.

-Τα τετρακυκλικά τριτερπένια βρίσκονται σε πολλά είδη άγριων μανιταριών. Είναι κυτοτοξικά για τα κύτταρα και προοπτικά για την παρασκευή αντικαρκινικών σκευασμάτων. Επιπλέον, έχουν αντιφλεγμονώδη, ηπατοπροστατευτική, υπολιπιδαιμική δράση και να μειώνουν τη συσσωμάτωση των αιμοπεταλίων.